Vecdi Erbay
MARAŞ – Maraş’ta yolumuzu kaybettik ve sarsıntının yıktığı bir mahallede bulduk kendimizi. Maraş’ın eski mahallelerinden biri olmalıydı, meskenlerin mimarisi bunu gösteriyordu. Kısa, dar sokakları, en fazla üç katlı meskenleri vardı mahallenin. Biraz uzakta, geçit vermeyen enkazların ötesinde, bir konak olduğunu düşündüğüm büyük bir yapı dimdik ayakta duruyordu. Işıkları yanmıyordu, muhtemelen sarsıntılardan sonra boşaltılmıştı.
Mahalle, tarihi bir sinemaya set olacak kadar hoştu. Lakin artık harap durumdaydı. Sarsıntıların yıkamadığı meskenler bile feci sarsılmış, yan yatmış, pencere ve kapıları dışarı fırlamıştı, meskende oturanların günlük hayatlarında kullandıkları kap kacak üzere eşyalarla birlikte.
DEPREMLERİN TEK SORUMLUSU BİR İKİ MÜTEAHHİT OLMAMALI, DEĞİL Mİ?
Bazı konutlarda arama kurtarma çalışması yapılmamıştı. Bu, meskenlerin ikinci zelzelede yıkıldığı, münasebetiyle konutlar yıkıldığında içeride kimsenin bulunmadığı manasına geliyordu. Bu konutlarda kimsenin hayatını kaybetmemiş olması tesellisine sarılıyoruz.
Ancak bölgedeki her bina bu kadar şanslı değildi. Arama ve kurtarma çalışmasının izleri bunu gösteriyordu. Kaldırılmayı bekleyen bina enkazlarının manzarası ağır bir acı his bırakıyor insanın göğsünde.
Biraz ilerideki bir binanın enkazı üzerinde birkaç kişi çalışıyor. Un ufak olmuş çok katlı binada kullanılan gereç inceleniyor. Demirler hakikat seçilmiş mi? Kum inşaatta kullanılacak uygunlukta mı? Kolonlar alt kattaki dükkanlara yer açmak için kesilmiş mi? Kaçak kat çıkılmış mı? Bunlar tespit edilecek ve rapor edilecek. Bunlar yapılmalı elbette ve elbette bu binanın un ufak olmasında parmağı olanların hak ettiği cezayı alması gerekiyor. Lakin bu ceza süreci kimden başlıyor ve kime kadar uzanıyor, temel bunun tespit edilip teşhir edilmesi ve cezalandırılması gerekiyor.
Buz üzere havada enkazda çalışan adamlara bakarken bunları düşünüyorum. Bir de bundan evvelki sarsıntılardan sonra olup bitenleri. Binlerce insanın öldüğü sarsıntıların tek sorumlusu bir iki müteahhit olmamalı, değil mi?
TENCEREDE HAŞLANAN BİRKAÇ YUMURTA
Yukarı mahalleye çıkan yol, alt yolda istinat duvarı misyonu de görüyor. İşte bu duvarın tabanında yan yana derme çatma birkaç çadır kurulmuş. Birkaç adam, küçük bir ateşin etrafında Arapça sohbet ediyor.
Yanlarına motosikletli bir diğer adam geldi. Motosikletin gerisinde on yaşlarında sempatik bir çocuk vardı. Motosikleti kullanan adama sıkıca sarılmıştı. Arapça birkaç sözcük kalmış aklımda. “Measselame” (Selametle) dedim çocuğa. Gülerek bir şeyler söyledi ve el salladı.
Motosiklet gürültüyle uzaklaşınca üç adamla baş başa kaldık ateşi başında. Ateşte ağzı açık, isli bir tencerenin içinde birkaç yumurta haşlanıyordu.
İLK SARSINTIDA MESKENLERİ BOŞALTTILAR
Erkeklerden biri fırında çalışıyor, başka ikisi inşaat emekçisi. Birinci zelzelede meskenden fırlamışlar. Birinci zelzelede hasar gören meskenleri, ikinci zelzelede yıkılmış. “Şükür” diyorlar zira ikinci sarsıntıda yıkılan meskenlerini çoktan boşaltmışlardı.
Eşlerini İstanbul’a, yakınlarının yanına göndermişler. Sarsıntılardan sonra Maraş’ta hayat nasıl devam edecek, onlar da bilmiyorlar. Şartlar sağlanırsa eşleri ve çocukları geri dönecek.
Onlar burada kalmış zira işlerini kaybetmek istemiyorlar. Fırıncı işine devam ediyor lakin inşaatçılar beklemek zorunda. Daha çok bekleyeceklerini biliyorlar fakat şimdilik elden bir şey gelmiyor.
‘ÇADIR İSTEDİK, ALAMADIK’
Çadırlardan birkaç çocuk ve bir bayan çıkıyor. İstinat duvarının tabanındaki boş alanı kısa müddette benimsemişler güya. Biz sohbet ederken bir şeylerle uğraşıyorlar. Erkekler fotoğraflarının çekilmesine müsaade veriyor. Biri Arapça seslenerek eşini uyarıyor: “Fotoğraf çekilecek, kenara çekil.”
Savaştan kaçarken kim bilir daha evvel kaç defa çadır kurdular. Sarsıntılar onları bir sefer daha çadırda yaşamaya mahkûm etti. Tekrar de “Şükür” diyorlar zira ailelerinden hiç kimseye hiçbir şey olmamıştı.
AFAD’dan çadır istemişler. Yarım yamalak Türkçesine dayanak olsun diye ellerini de kullanarak kaygısını anlatıyor. Birkaç kere çadır için başvurduklarını söyleyerek “’Tamam, çadır vereceğiz’ diyor ancak vermiyor. Kaç kere gittim, yok alamadım” diyor.
Suriyeliler, son devirde görünür olan ırkçılık nedeniyle çadır alamamış olabilirler mi? Suriyeli erkek iki elini yana açıp “Bilmiyorum” diye yanıt veriyor.
Maraş’ta hava buz üzereydi. Yolun üstünden akan suyu gösteriyor, “Akşam buz tutuyor” diyerek. Birçok depremzede üzere Suriyeliler de kurdukları derme çatma çadırlarda ısınamıyorlardı.
KURTULUŞ BİR SEVİNÇ NİDASI ÜZERE ÇINLIYOR KULAKLARIMDA
Israrla çay ikram ediyorlar. Buz üzere havada çay içimizi ısıtacak. ‘Suriye çayı’ diye övüyorlar ikram ettikleri çayı. Lakin çay şekerliydi. Şekeri demliği attıklarını unutmuşum. Yüzümü buruşturduğumu görünce gülüyorlar. Yıllardır şekerli çay içmediğimi söylüyorum ve sevinçlerini kaçırmamak için çayı içiyorum.
Ateşin üstündeki isli tencerede haşlanan yumurtalar, akşam yemekleri olacak. Çokça ekmekleri de var. AFAD, Kızılay ya da gönüllüler yemek vermiyor muydu? Yemek valiliğin oradaymış. Hem uzak hem de sırada beklerken itilip kakılmak istemedikleri için kendi yemeklerini açık havada yapıyorlar. “Bu yumurtalar bu biçimde haşlanır mı?” diye soruyorum. “Haşlanır” diyorlar, fakat çocuklar bekleyebilirler mi, bilemiyorum. Israrla yemeğe davet ediyorlar lakin bizim yumurtaların haşlanmasını bekleyecek vaktimiz yok maalesef.
Mahallenin ismini soruyorum ayrılırken. “Kurtuluş” diyorlar.
Kurtuluş bir sevinç nidası üzere çınlıyor kulaklarımda. Fakat çabucak sonra bir soruyla baş başa bırakıyor beni: Suriyeliler, son yıllarda yaşadıkları felaketten, Türkiye’de karşılaştıkları ırkçılıktan ve sonunda bu derme çatma çadırdan ne vakit ve nasıl kurtulacak?