ANKARA – CHP İktisat Siyasetleri Genel Lider Yardımcılığı’nın Genel Lider Yardımcısı Faik Öztrak uyumunda hazırlanan “Kahramanmaraş Zelzelelerinin Türkiye İktisadına Muhtemel Maliyeti, Yansımaları ve Atılması Gereken Adımlar” başlıklı rapor tamamlandı.
Buna nazaran zelzele Türkiye’ye 126,3 milyar dolarlık fatura çıkarırken, ekonomik büyüme de geriye çekilecek. 2023 büyümesinin 1 puan düşeceğini öngören CHP, bu nedenle kişi başına gelirin de düşeceğini belirtti.
‘İNSANLARIN GÖRDÜĞÜ DİREKT ZİYAN 52 MİLYAR DOLARI AŞIYOR’
CHP’nin Maraş merkezli sarsıntılara dair raporuna nazaran zelzeleler nedeniyle oluşan bina kayıp ve hasarı 44,2 milyar doları buluyor. Buna kaybedilen mesken eşyaları nedeniyle oluşan 6,6 milyar dolarlık ziyan ile kaybedilen araç ve arabalar nedeniyle oluşan 1,5 milyar dolarlık kayıplar da eklenince insanların gördüğü direkt ziyan 52 milyar doları aşıyor.
Raporda yer alan bilgilere nazaran, sarsıntı nedeniyle altyapı, tarım, sanayi ve hizmet dalları kaynaklı fiziki hasar 24,3 milyar dolara; üretim faaliyetlerinin azalması sonucu oluşacak katma bedel kaybı 13,3 milyar dolara ulaşıyor. Yıkım, hafriyat, konteyner, iaşe ve idame harcamaları 18,9 milyar dolar; Türkiye’nin beşeri sermaye kaybı ise 17,6 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Böylelikle sarsıntının toplam faturası 126,3 milyar dolara çıkıyor.
CHP BAŞKANI KILIÇDAROĞLU: AFETİ FELAKETE ÇEVİREN TEK ADAM REJİMİ
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu rapora yazdığı önsözde, yaşanan afetin “Tek Adam Şahsım Rejiminin beceriksizliği yüzünden felakete dönüştüğünü” vurgulayarak, “Türkiye’miz elbette büyük bir ülkedir. Yaşanan maddi kayıpları telafi edecek güçtedir. Fakat bu topraklarda benzeri acıları bir daha yaşamamak için büyük bir zihniyet değişimine gereksinim vardır. Bu doğrultuda ülkemizde demokrasiye, bilime, kurallara, liyakate, ortak akla ve iş birliğine dayalı yeni bir periyodu başlatmak zorundayız” değerlendirmesinde bulundu.
‘BÖLGE, SERMAYE STOKUNUN BEŞTE BİRİNİ KAYBETTİ’
CHP Genel Lider Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak’ın uyumunda hazırlanan raporda, sarsıntının verdiği mevcut zararın yanında, önümüzdeki devirde iktisada vereceği ziyan da hesaplandı. Buna nazaran zelzele, bölgedeki fabrika, üretim tesisi üzere yapıları tabir eden “sermaye stokunun” beşte birini (yüzde 18,7’sini) yerle bir etti. Bu kayıp, Türkiye’nin sahip olduğu toplam sermaye stokunun yüzde 2,6’sına tekabül ediyor.
Rapora nazaran bu durum, 2023’te Türkiye’nin büyümesini 1,4 puan geriye çekecek. Yılın ikinci yarısında artan inşa faaliyetleriyle büyümedeki kayıp ise 1 puan olacak. Zelzele tesiriyle şahısların gelirindeki artış da önümüzdeki yıllarda büyük ölçüde sınırlanacak. Örneğin, 2022 yılında doğan bir çocuk 20 yaşına geldiğinde her 100 liralık gelirinin 5 lirasını Maraş zelzelesinin iktisada verdiği ziyan yüzünden kaybedecek. Tıpkı çocuk 50 yaşına geldiğinde her 100 liralık gelirinin 12 lirasını, 80 yaşına geldiğinde ise 18,5 lirasını zelzele yüzünden kaybetmiş olacak.
‘İMZA SAHİPLERİNİN VE KURUMLARIN SORUMLUĞU VAR’
CHP’nin raporunda sarsıntıda işyerlerinin ve konutların yıkılmasında kurumların ve yetkililerin sorumluluklarına vurgu yapılıyor. Rapora nazaran, Türkiye’de bir binanın inşaatının başlamasından yapı kullanım müsaade evrakının alınmasına kadar etüt, proje, onay, kontrol dokümanı, vize, ruhsat üzere 20’den fazla doküman isteniyor. Tüm bu süreçlerde 42 resmi müsaade ve imza alınması gerekiyor. Raporda, “Bu nedenle sarsıntıda yaşanan can ve mal kayıplarımızda bu imza sahiplerinin şahsi so¬rumluluklarının yanında, başta Etraf, Şehircilik ve İklim Bakanlığı olmak üzere, bu imzaların kontrol ve nezaretiyle ilgili kurumların da önemli sorumlulukları bulunmaktadır” deniyor.
‘ZARARIN TAZMİNİ DEVLETİN GÖREVİ’
Raporda öne çıkan bir öbür başlık ise ziyanların tazmini oldu. Raporda, Türkiye’de mevcut mevzuatın esasen pek çok açından kâfi olduğu, asıl sorunun mevzuatın uygulanmamasından kaynaklandığının altı çizildi. Arka arda çıkarılan imar aflarıyla, mevzuatın gerisinden dolaşılmasının yaşanan kayıpların değerli bir nedeni olduğu belirtilerek, “Bu sebeple sarsıntıda konut ve işyerlerini kay¬beden vatandaşlarımızın, maddi ziyanlarını tazmin misyonu, bu sürece göz yuman devlete düşmektedir” değerlendirmesinde bulunuldu.
DEPREM BÖLGESİNDE YAPILMASI GEREKENLER
CHP’nin raporunda sarsıntı bölgesindeki insanları rahatlatmak için derhal yapılması gerekenler 13 unsurluk bir teklif seti de sunuldu. Depremzedelerin banka borçlarının silinmesi, yapılacak konutların hak sahiplerine ücretsiz verilmesi, iş dünyasına, esnafa ve çiftçilere özel takviyeler üzere pek çok unsur bu kapsamda sayılıyor.
‘KIZILAY ULVİ EMELLERİNE DÖNECEK’
CHP raporunda tıpkı acıların tekrar yaşanmaması için yapılacaklar ortasında müteahhitlik mesleğiyle ilgili yasal düzenlemeler, kontrolün güçlendirilmesi, kurumların tekrar yapılandırılması üzere hususlar yer aldı. Kızılay’a özel bir vurgu yapılan raporda, “Kızılay, Cumhuriyet’in birinci yıllarındaki ulvi emellerine dönecek” denildi.