Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi (AKPM), 2023 seçimlerinin “özgür ve adilane” ortamda yapılması davetini içerdiği raporunda, seçimlerin bu türlü bir ortamda gerçekleşmesi için her türlü tedbirin alınması istendi. Komite, Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş’ın AİHM kararı gereği özgür bırakılması davetini yineledi.
AKPM Kontrol Kurulu tarafından hazırlanan “Türkiye’nin Avrupa Kurulu Üyeliğinden Kaynaklanan Taahhütleri ve Yükümlülükleri” başlıklı raporda, 2023’te düzenlenmesi beklenen başkanlık ve parlamento seçimlerinin “özgür ve adilane” bir ortamda gerçekleşmesi için her türlü tedbirin alınması istendi. Raporda, 2017’de referandum ile kabul edilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin “Türkiye’de demokratik kurumları önemli biçimde zayıflattığı ve kuvvetler ayrılığı sistemini fonksiyonsuz ve yetersiz hale getirdiği” görüşüne de yer verildi.
Kısa Dalga’da yer alan habere nazaran, AKPM Türkiye raportörleri İngiliz muhafazakar parlamenter John Howell ve Letonyalı toplumsal demokrat parlamenter Boriss Cilevics tarafından kaleme alınan ve Kontrol Komitesi’nde bugün oy çokluğuyla kabul edilen metinde, AİHM kararlarına ahenk, yargı bağımsızlığı ve 2023 seçimleri ön plana çıkarıldı.
“Barajın yüzde 10’dan yüzde 7’ye indirilmesinin memnuniyet verici”
Denetim Kurulu raporunda, 2023 başkanlık ve parlamento seçimleri perspektifinde öncelikli olarak “siyasi muhalefete baskı” konusu gündeme getirildi. CHP İstanbul Vilayet Lideri Canan Kaftancıoğlu hakkındaki yargı süreci ve HDP’ye yönelik kapatılma davasını örnek gösteren Komite, bir Avrupa Kurulu organı olan Venedik Komisyonu’nun 25 Nisan 2022 tarihinde kabul edilen yeni seçim kanunu hakkında hazırladığı görüş raporundaki tavsiyelere uyulması davetinde bulundu.
Komisyon, Venedik Komisyonu’nun bu yıl haziran ayında açıkladığı raporda belirtildiği üzere, seçim barajının yüzde 10’dan yüzde 7’ye indirilmesinin memnuniyet verici olduğunu not etmekle birlikte, siyasi partilerin seçime katılma şartlarının “büyük ve yerleşik partileri avantajlı pozisyona koyduğu” görüşüne yer verdi. Venedik Kurulu tavsiyeleri ışığında seçim kanununda değişiklik yapılmasını talep etti.
Dezenformasyon yasasının geri çekilmesi istendi
Medyanın seçim kampanyalarında oynadığı değerli role de dikkat çekilen raporda, medya özgürlüğü konusunun sorun teşkil etmeye devam ettiği belirtildi. Komite, “kaygı verici” olarak tanımladığı ve “dezenformasyon yasası” olarak bilinen düzenlemenin geri çekilmesini istedi.
AİHM kararlarına uyum
Raporda, AİHM kararlarının Avrupa Kurulu üyesi ülkelerde “temel hakların korunmasının çekirdeğini oluşturduğu, bu nedenle AİHM kararlarına hürmet duyulması gerektiği” vurgulandı. Türkiye’nin Osman Kavala davasında AİHM kararını yerine getirmediğine atıfta bulunan Kontrol Kurulu, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi önündeki bu belgeyi yakından takip edeceğini belirtti. Üye devletlere “AİHM’nin saygınlığını ve temel hakları muhafaza sisteminin aktifliğini garanti altına almaları” davetinde bulundu. Osman Kavala davasında çözümün “Türk yargı sisteminin elinde” olduğunu belirten Kontrol Komitesi, “Yargı bu belgeyi AİHM kararı, AİHM içtihadı ve memleketler arası hukuk ışığında daha itinayla yorumlama kapasitesine sahiptir” görüşünü lisana getirdi.
Komisyon, Osman Kavala için olduğu üzere, eski HDP eş lideri Selahattin Demirtaş’ın da AİHM kararı gereği özgür bırakılması davetini yineledi.
Yargı bağımsızlığı
Yargı bağımsızlığına da değinilen raporda, Mart 2021’de açıklanan İnsan Hakları Hareket Planı üzere adımlara karşın, adalet sistemindeki sistemik problemlerin devam ettiğine işaret edildi. Adil yargılanma hakkıyla ilgili şikayetlerin 2012 yılından bu yana Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) gelen müracaatların yüzde 70’ini oluşturduğuna dikkat çekildi. AYM’nin temel hakların korunmasında oynadığı değerli role işaret eden Komite, AYM kararlarının alt mahkemeler tarafından faal ve sistematik biçimde uygulatılması gerektiğini vurguladı. Yargı bağımsızlığı ve kuvvetler ayrılığı için şartların çabuk olarak sağlanmasını istedi.
Raporda, Türkiye’nin “geçmişte ve günümüzde, istikrarsız bir bölgede önemli terör tehditleriyle yüzleştiği, lakin bu tehditlere karşılığın insan hakları, hukuk devleti ve demokrasi standartlarıyla uyumlu olması gerektiği” not edildi. Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısının “bölgesel güvenlik ve istikrar açısından yeni dertler oluşturduğu” görüşüne de yer verilen raporda, Türkiye’nin bu krizin tahliline yönelik arabuluculuk uğraşlarının memnuniyet verici olduğu kaydedildi.
Denetim Kurulu tarafından kabul edilen rapor ve karar tasarısı 12 Ekim Çarşamba günü Strasbourg’da gerçekleşecek AKPM genel heyet oturumunda tartışılıp oylanacak.
Denetim süreci nedir?
Türkiye; Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Gürcistan, Moldova, Polonya, Sırbistan ve Ukrayna ile birlikte AKPM’nin “daimi denetim” sürecinde yer alıyor. Bu süreçte üye devletlerin demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü alanlarında Avrupa Kurulu bünyesinde son 70 yılda oluşturulan müşterek pahalarla ahenkleri ölçülüyor.
Türkiye 1996’da dahil edildiği kontrol sürecinden, gerçekleştirdiği ıslahatlar sayesinde Haziran 2004’te çıkarılmış, fakat 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrası ilan edilen OHAL kapsamındaki kimi uygulamalar nedeniyle Nisan 2017’de bu sürece tekrar dahil edilmişti.
Türkiye 1949’dan bu yana üyesi olduğu AKPM’de 18 parlamenterle temsil ediliyor.