Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın imzasıyla yayımlanan genelgede cinsel dokunulmazlığa karşı cürümlerle ilgili soruşturma süreçlerinde ‘özel bir savcının’ görevlendirilmesi ve bu cürümlere ait soruşturmalarda daha fazla ihtimam ve titizlik gösterilmesi istendi. Avukatlar ise sorunun yalnızca savcının uzmanlaşmasıyla çözülemeyeceğini savunuyor.
‘SIKINTILAR NE YAZIK Kİ UYGULAYICILARDAN KAYNAKLANIYOR’
Başsavcılıklara gönderilen 13 unsurluk genelgeye nazaran, cinsel dokunulmazlığa karşı hatalara ait soruşturma süreçleri, cumhuriyet başsavcılıklarınca yapılacak işbölümü ile her adliyede belli cumhuriyet savcıları tarafından takip edilecek. Mecburî olmadıkça iş kısmı değişikliği yapılmayarak savcının bu hususta uzmanlaşması sağlanacak. Cinsel dokunulmazlığa karşı bir hata işlendiği savı ile soruşturmaya başlayan cumhuriyet savcısı cumhuriyet başsavcısına bilgi verecek. Soruşturmayı yürüten cumhuriyet savcısı, aksiyonun niteliği gözetilerek kolluk ünitelerine detaylı bir halde gereken talimatları verecek. Ayrıyeten ‘olumsuz tesirler bırakmasının önüne geçilebilmesi’ ve ‘masumiyet karinesinin korunabilmesi’ açısından soruşturmanın saklılığı unsuruna riayet edilecek.
GİZAY DULKADİR: DEĞERLİ LAKİN KÂFİ DEĞİL
Avukat Gizay Dulkadir, bu mevzudaki soruşturmaların hassasiyetine vurgu yaparak şunları söyledi: “Genelge bu istikametiyle değerli olmakla birlikte genelgeye husus edilen cinsel kabahatler alanında daima çalışan, uzmanlaşan savcı kavramı esasen uygulanan bir durum. Örneğin Ankara Adliyesi’nde ayrımcılık ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen hatalar ofisi mevcut. Bu ofiste çalışan cumhuriyet savcıları genelgede hedeflendiği halde daimi olarak cinsel hatalar kapsamındaki soruşturmaları yürütüyor. Öbür büyükşehirlerde de bu uygulamanın mevcut olduğu bilinmekte. Hal bu türlü olmasına karşın Adalet Bakanlığı’nın bu türlü bir genelge yayımlayarak, özellikle söz alma ve kanıt toplama basamaklarına ait ayrıntılar üzerinde durmuş olması uygulamada hala pek çok meşakkatin yaşandığına dair kıymetli bir işaret. Esasen kanunlarımızda, genelgede kelamı edilen tabir alma ve kanıt toplama sırasında mağduru koruyacak, kanıtların yok olmamasını sağlayacak düzenlemeler mevcut. Uygulamada yaşanan kasvetler ne yazık ki uygulayıcılardan kaynaklanıyor. Bu nedenle ‘uzmanlaşmak’ kavramının tam manasıyla uygulanması gerekliliği aşikardır.”
‘HANGİ KRİTERLERE NAZARAN BELİRLENECEK?’
“Genelgeler uygulamadaki sorunun tahlilinde lakin bir başlangıç noktası olabilir” diyen Dulkadir kelamlarına şöyle devam etti: “Adalet Bakanlığı’nın yayımladığı bir genelge ile direktifler vermesi sonucunda tüm sorunun ortadan kalkacağı ya da bu direktifleri okuyan her cumhuriyet savcısının uzman kabul edilemeyeceği aşikar. Şayet gerçek manada bir uzmanlıktan kelam ediyorsak, evvel ilgili cumhuriyet savcılarının hangi kriterlere nazaran belirleneceğini tartışmak gerekir. Elbet ki bu savcıların seçiminde evvelce bu cürümler bakımından tecrübe sahibi olanlar öncelikli kabul edilmeli. Tekrar ilgili savcıların direkt soruşturmalarda görevlendirilmeleri halinde alanında uzman bir cumhuriyet savcısından çok, vakit için uzmanlaşacak bir cumhuriyet savcısından bahsedilecektir ki, bu türlü bir durumda geçen vakitte yürütülen soruşturmalar bakımından telafisi imkansız kusurlar yapılacağı aşikardır. Bu nedenle Adalet Bakanlığı uygulamadaki meseleleri çözmek noktasında samimi ise ilgili savcıların kesinlikle özel bir eğitime natürel tutulmaları ve bakış açılarının bu doğrultuda genişletilmesi gerekmekte. Bu eğitim ruhsal ve pedagojik tavırdan, kanıtın sağlıklı elde edilebilmesi için gereken tıbbi bilgiye kadar geniş bir çerçevede olmalı. Elbette bu türlü bir alanda uzman kabul edilecek bir savcının toplumsal cinsiyet eşitliği anlayışına sahip olması ve özellikle mağdur ile olan tüm irtibatını bu bakış açısıyla kurması gerektiği aşikardır. Bu süreç uygulamadaki bir sorunu çözmenin, mevzuattaki bir yanlışı düzeltmekten çok daha sıkıntı ve emek gerektiren bir iş olduğu gerçeği gözetilmeden yürütülmeli.”
ESİN YEŞİLIRMAK: OLUMLU BİR GELİŞME ANCAK…
Avukat Esin Yeşilırmak ise bu sorunun yalnızca savcıların uzmanlaşmasıyla çözülemeyeceğini söylüyor. Yeşilırmak kelam konusu genelgeyle ilgili şu açıklamayı yaptı: “Genelgeyle yenilik olarak sayılan hususlar, aslında uygulamada olan lakin eksik aksak yürüyen yahut yürümeyen sistemlerin etkinleştirilmesi hedeflenmiş. Çünkü cumhuriyet savcıları ortasında iş kısmı yapıldığını ve basın savcısı, aile içi şiddet savcısı . vs. üzere kısımlara ayrıldığını biliyoruz. Yeniden AGO (Adli görüşme odaları) ve ÇİM (Çocuk İzleme Merkezleri) mevzuatta olan uygulamalar. Fakat ne yazık ki ülkemizde uygulama alanları çok kısıtlı. Ya fiziki yetersizlik ya da mahkemelerin keyfi uygulamaları nedeniyle çoğunlukla bu odaların kullanılmadığını görüyoruz.
Örneğin bir cinsel taarruz evrakında mağdurun isimli görüşme odasında dinlenmesi talebi 12 celse hiçbir münasebet ileri sürülmeksizin reddedildi. Bu nedenle mağdurlarda, mahkeme kademeleri ekseriyetle ikinci bir travmaya yol açmakta. Fail ile yüz yüze gelmek zorunda kalınmakta yahut 3-4 kez isimli tıpta muayeneye gönderilmek istenmekte. Genelge bu durumların yaşanmasını engellemek için olumlu bir gelişme lakin kâfi değil. Çünkü bu sorumluluk tek başına cumhuriyet savcısının uzmanlaşması ile çözülemez. Soruşturma ve kovuşturmada yer alan tüm görevlilerin genelgede hedeflenen mevzular açısından sistemli eğitim alması gerekli.”